İstanköy’lü Hipokrat (M.Ö. 460-370)
Üriner Kateter:
Batı Anadolu’nun karasal devamı olan İstanköy (Kos) adasından modern tıbbın babası Hipokrat ve sonrasına ait Hipokratik Yazılar’da üriner kateter kullanımına ait kanıtlar mevcuttur. Bu yazılarda idrar yolunun doğal seyrini takip edebilecek yumuşaklığı ve eğilebilirliğinden dolayı kurşun tüplerin kullanımından bahsedilmiştir. Hipokrat yemininde mesane taşı için kesmeyi (litotomi) yasaklasa da onun tanı amaçlı uretral kateterizasyona aşina olduğu bildirilmiştir. Bu döneme ait On Diseases adlı bir metinde, kateter kullanımının bir hekimin standart yeteneklerinden biri kabul edildiği, tersine, bir hekimin mesaneye kateter yerleştirmeyi başaramamasının ise bir eksiklik olarak kabul edildiği görülmektedir.
Litotomi:
Hipokrat ilan ettiği tıp etiği yemininde ‘ben taş için kesme yapmayacağım, bunu, bu konuda uzman kişilere bırakacağım’ şeklinde uyarıda bulunmuştur. Hipokrat mesane taşı için kesmenin ( perineal litotomi ) ölümcül olduğunu ve doktorların kesinlikle taş operasyonu yapmamaları gerektiğini ifade etmiştir. Bunun sebebinin doktorların bu zor operasyona bağlı gelişen ölümlerin getireceği kötü şöhretten kaçınması olarak düşünülmüştür. Hekimler taş için kesmeden uzak durduklarından perineal insizyon yoluyla litotomi, hekim olmayan ‘stone cutters’ veya ‘incisors’olarak bilinen gezici özel litotomist cerrahlara bırakılmıştır. Çok riskli olan prosedürle ilgili Hipokrat’ın uyarısı hekimler tarafından yüzyıllarca tutulmuştur. Kanama, rektum yaralanması, infeksiyon, fistül, impotans ve inkontinans litotominin başlıca komplikasyonları olmuş ve hastaların yaklaşık yarısı ölmüştür. Operasyonun sorumsuz, vicdani ve ehil olmayan kişilerin eline düşmesi hekimler arasında sıcak tartışılmalara neden olmuştur.
İlk ürolojik cerrahi uzmanlar (litotomistler), gravür
İskenderiye’li Ammonius Lithotomos (M.Ö. 276)
Litotomi:
Hipokrattan yüzyıl sonra İskenderiye’li (Mısır) Yunan cerrah Ammonius cerrahi tarihinde litotomist ( perineal litotomi ) olarak kayıtlara ismi ilk geçen kişi olmuştur. Bunun yanında taşı çıkarmayı kolaylaştırmak için taşı parçalamayı önermiş ve bu işlem için bir alet icat etmiştir. Mesaneyi açtıktan sonra, taşı bir kanca ile sabitlemiş devamında ince, kör uçlu bir aletle vurarak taşı parçalara bölmüştür. Metodunu taşı kesmeyi ifade eden “lithotomus” (stone anlamında “lithos” ve cut anlamında “tomos”) kelimesi ile ifade etse de ayni kelime taş için kesmeyi (cutting for stone) ifade etmek için kullanılmıştır.
İskenderiye’li Erasistratus (M.Ö 304-250)
Üriner Kateter:
Bronz üriner kateteri isim zikredilerek tarihte ilk keşfeden ve kullanan kişinin ciddi şüphelerle birlikte M.Ö. 3. yy da İskenderiye’de (Mısır) yaşamış başarılı cerrah Erasistratus olduğu bildirilmiştir.